nuÂM TÍru DÁn rÁo TÀI ruiwu - tailieudientu.lrc.tnu ...tailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/brief_43775_47707... · trƯỜng ĐẠi hỌc kinh tẾ quỐc dÂn

T R Ư Ò N G Đ Ạ I H O C KINH TẺ Q U Ó C D A N

K H O A KE T O A N

( Im l>k“ii: IMỈS.'1'S. Nmiycn Nan*; IMinc*

Giáo trình

nuÂM T Í r u DÁn r Á o TÀI r u iw u

< ►

[ Jl I/- / ! J A I \ ww J \ j / ; \ I V / . Klí Jl \ If < j \ ý / I I

Acc

ount

ing

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN KHOA KẾ TOÁN

BO ÊO C8

PGS.TS. NGUYỄN NĂNG PHÚC

Giáo trình

PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH

ĐẠIHOCTIIiINviiỉYVị I

TRƯNG TAM ĨỈỌCLỉịlỉ. I— ■■ ---------....... ............. ..... .... Í

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

L Ờ I N Ó I Đ Ầ U

Mục đích cơ bán của việc phân tích báo cáo tài chính là nhằm cung cấp nhũng thông tin cần thiết giúp các đối tượng sử dụng thông tin đánh giá khách quan về sức mạnh tài chính của doanh nghiệp, khá năng sinh lời và triển vọng phát triển sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Phân tích báo cáo tài chính là mối quan tâm của nhiều đối tượng sử dụng thông tin, như: Hội đồng quán trị, Ban giám đốc doanh nghiệp, các nhà đầu tư, các nhà cho vay, các nhà cung cấp, các chủ nợ, các cổ đông hiện tại và tương lai, các khách hàng, các nhà quản lí cấp trên, các nhà báo hiểm, người lao động và cả các nhà nghiên cứu, sinh viên kinh tế, .v.v... Bởi vậy, để đáp ứng yêu cầu nghiên cứu, giảng dạy, học tập và vận dụng vào thực tiễn quản lí kinh tế, bộ môn phân tích hoạt động kinh doanh, khoa kế toán, trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã tố chức biên soạn giáo trình:1Phàn tích báo cáo tài chính". Giáo trình này được biên soạn trên cơ sở tham kháo tài liệu trong nước và nước ngoài, trên cơ sở bài giảng của các giảng viên trong bộ môn nãm học 2006 - 2007, năm học 2007 - 2008, do PGS.TS. Nguvễn Năng Phúc, Trưởng bộ môn Phân tích hoạt động kinh doanh, chủ biên, với sự tham gia của các giảng viên giàu kinh nghiệm trong và ngoài bộ môn.

Tập th ể tác giả, gồm:- PGS. TS. Nguyễn Năng Phúc, biên soạn chương 1

- PGS. TS. Nguyễn vằ n Công , Giám đổctung tâm tư vấn kế toán, kiểm toán Khoa kế toán, biên soạn chương 2, 3, 4, 9

- PGS. TS. Nguyễn Ngọc Quang , Phó trưởng bộ môn phàn tích hoạt động kinh doanh, biên soạn chương 5, 6

- TS. Phạm Thị Thuỷ, Giảng viên bộ môn phân tích hoạt động kinh doanh, biên soạn chương 7

- PGS. TS. Nghiêm Văn Lọi, Trưởng khoa kế toán tài chính, Đại học Lao cìộng xã hội, biên soạn chương 8

Mặc dù đã có nhiều cô' gắng, nhưng do biên soạn lân đáu, do hạri chế về thời gian và trình độ nên cuốn giáo trình không tránh khỏi những khiếm khuyết nhất định. Chúng tôi mong muốn nhận được nhiều V kiến dóng góp của quý độc giả đê’ lần xuất bán sau được hoàn thiện hơn.

Xin chân thành cảm on!

Bộ mòn phân tích hoạt độn” kinh doanh

Khoa kế toán

Trường Đại học Kinh tê Quốc dân

Chương 1NHŨNG VÂN ĐỀ LÝ LUẬN c ơ BẢN CỦA

PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH

1.1. KHẢI NIỆM, Ý NGHĨA VÀ NHIỆM v ụ PHÂN TÍCH BẢO CÁO TÀI CHÍNH

1.1.1. Khái niệm về phân tích báơ cáo tài chính.

“Kê toán là việc thu thập, xứ lý, kiểm Ira, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính dưới hình thức giá trị, hiện vật và thời gian lao động”. (l) 'Như vậy, kế toán là hệ Ihống ghi chép và tóm tắt các nghiệp vụ kinh tế phát sinh và các giao dịch tài chính trong sổ sách hay chứng từ, tài liệu. Tròn cơ sớ đó, sẽ phân tích, nhận định và lập báo cáo từ hệ thống này. Do đó, chức năng cơ bản của kế toán là phán ánh và giám đốc một các liên tục và toàn diện mọi hoạt động kinh tế tài chính của doanh nghiệp. Những thống tin mà kế toán cung cấp đóng một vai trò cực kỳ quan trọng đối với quản trị doanh nghiệp. Nổn kinh tế càng phát triển, nhu cầu thông tin ngày càns trở nên đa dạng và bức thiết. Chính vì thế, thõng tin được xem như là một yếu tố ánh hưởng trực tiếp đến quá trình sản xuất kinh doanh.

Thông tin kế toán là một bộ phận quan trọng của thông tin thực hiện - mô tá trạng thái thực tế của mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh rmhiộp đã và đang diễn ra. phản ánh mức độ đã đạt được trong quá trình thực hiện kế hoạch.

Hệ thống thôns tin kế toán là hệ thống nhũng thông tin của quá trình kế toán số liệu và được bắt đầu từ việc phân tích các nghiệp vụ kinh tế - tài chính phát sinh đê lập chúng từ kế toán, đến việc phân loại, ghi số kế toán đế lập báo cáo kế toán. Do vậy, có thế nói rằng, kế toán là một hệ thông thông tin chú yếu và đáng tin cậy nhát cho chất lượng quán trị doanh nghiệp. Hệ thống thônc tin kế toán cung cấp những thông tin - cơ sở dữ liệu tốt nhất trong hệ thống doanh nghiệp, giúp quán trị doanh nghiệp đánh giá và ra các quyết định trong điều hành sản xuất kinh doanh đạt hiệu quá kinh tế cao.

' Luật ké toán - N XB Tài chính I ỉà Nội nam 2003. trang 5

Trong các hình thức ghi sổ kế toán, cho dù doanh nghiệp vận dụng hình thức nào đi chăng nữa, bao giờ cũng bắl đầu từ chứng từ kế toán (chứng từ gốc) và kết thúc bằng hệ thống báo cáo kế toán. Do vậy. hệ thống thông tin kế toán là cân cứ quan trọng để lập báo cáo tài chính. Song, để hệ thống thônơ tin kế toán phản ánh trên các báo cáo tài chính có chất lượng cao, trước hết tiêu chuẩn hữu ích của hệ thống thông tin kế toán phai đám bảo đầy đù các yêu cầu sau đây:

Yêu cầu 1: Trung thực và hợp lý

Các thông tin và số liệu kế toán phải được ghi chép vào báo cáo trên cơ sở các bằng chứng đầy đú, khách quan và đ ú n s với thực tế hiện trạng, đúng với bản chất, nội dung và giảtị các nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Nghĩa là, thông tin kế toán phải phản ánh truns thực về tình hình tài sản, nguồn hình thành tài sản, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh, tình hình công nợ, tình hình lưu chuyển tiền tệ của doanh nghiệp. Để đảm bảo yêu cầu trung thực và hợp lý, báo cáo k ế toán phải được lập và trình bày trên cơ sở tuân thủ các chuán mực kế toán và các quy định có liên quan hiện hành.

Yêu cầu 2: Khách quan

Các thông tin và số liệu kế toán phải được ghi chép và báo cáo đúng với thực tế, không bị xuyên tạc, không bị bóp méo theo ý chí chú quan.

Yên cầu 3: Đầy đủ

Mọi nghiệp vụ kinh tế - tài chính phát sinh liên quan đến kỳ kế toán phải được ghi chép và báo cáo đầy đủ, không bị bỏ sót. Nếu bỏ sót thông tin nào sẽ dấn đến thông tin trên báo cáo tài chính không chính xác.

Yêu cấu 4: Kịp thời

Các thông tin và số liệu kế toán phải được ghi chép và báo cáo kịp thời, đúng thời hạn quy định, không được chậm trễ.

Yêu cầu 5: D ễ hiểu

Các thông tin và sô' liệu kế toán trình bày trong các báo cáo tài chính phải rõ ràng, dễ hiểu đối với người sử dụng. Người sử dụna ờ đâv đươc hiểu là những người có hiểu biết về kinh doanh, về kinh tế. tài chính kế toán ở mức độ nhất định. Những thông tin về các vấn đề phức tạp trono báo cáo tài chính phải được giải trình chi tiết và cụ thể trono phần thuyet minh báo cáo tài chính.

Yêu cầu 6: Có th ể so sánh được

Các thông tin và số liệu kế toán giữa các kỳ kế toán trong một doanh nghiệp và giữa các doanh nghiệp chỉ có thể so sánh khi tính toán và trình bày theo nguyên tắc nhất quán. Trường hợp không nhất quán phái được giải trình trong phần thuyết minh đê’ người sử dụng báo cáo tài chính có thể so sánh thông tin giữa các kỳ kế toán, giữa các doanh nghiệp, hoặc giữa thôns tin thực hiện với thông tin dự toán, với kế hoạch. Đồng thời, kế toán phải sử dụng kết hợp, hài hoà hệ thống phương pháp riêng có, như: Phương pháp chứng từ, phương pháp đối ứng tài khoản, phương pháp tính giá, phương pháp tổng hợp cân đối kế toán, nhằm tạo ra hệ thống thông tin kế toán đám bảo tính chính xác và có cơ sở pháp lý vững chắc.

Việc đám bảo đầy đủ các yêu cáu cơ bản tính hữu ích của thông tin kế toán ờ trên mới là nhũng căn cứ quan trọng để lập báo cáo tài chính doanh nghiệp. Có như vậy, hệ thống thông tin trên các báo cáo tài chính mới thực sự trở thành công cụ đắc lực cho quản trị doanh nghiệp. Sáu yêu cầu cơ bản của thông tin kế toán đã được trình bày ờ trên có mối liên hệ mật thiết với nhau và phải được thực hiện đồng thời. Nhờ vậy, mới đảm bảo thõng Ún kế toán được tạo ra và đám bảo đầy đủ tính hữu ích cho quản trị doanh nghiệp.

Ngày nay, kế toán đã trở thành một tróng những công cụ đắc lực nhất cho các nhà quán trị doanh nghiệp. Sản phẩm cuối cùng của quá trình kế toán số liệu là hệ thống báo cáo kế toán của doanh nghiệp. Bới vậy, hệ thống báo cáo kế toán trước hết phán ánh hệ thông thông tin kê toán.

Hệ thống báo cáo kế toán được hình thành dựa trên cơ sở tống hợp những số liệu từ các sổ kế toán theo các chí tiêu kinh tế - tài chính của doanh nghiệp. Báo cáo kế toán của doanh nghiệp phản ánh tình hình tài sản của doanh nghiệp tại thời điểm nhất định, phán ánh kết quà kinh doanh và tình hình sử dụng vốn của doanh nchiệp trong một thời kỳ nhất định. Bởi vậy, hệ thống báo cáo kế toán áui doanh nghiệp cung cấp cho các đối tượng sử dụng thông tin kế toán về tình hình kinh tế - lài chính, về quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Trên cơ sở đó, quản trị doanh nghiệp đề ra những quyết định cần thiết trong kinh doanh của doanh nghiệp.

Phù hợp với hai hệ thống kế toán doanh nghiệp: kế toán tài chính và kế toán quán trị, hệ thông báo cáo kế toán cúa doanh nghiệp cũng được chia thành hai loại: báo cáo tài chính và báo cáo kế toán quán trị.

Theo chuẩn mực kế toán quốc tế số I “IASI thì báo cáo tài chính cung cấp thông tin về tình hình tài chính, kết quả hoạt động tài chính, cũng như

lưu chuyển tiền tệ của doanh nghiệp và đó là các thông tin có ích cho việc ra các quyết định kinh tể”.

Theo Viện kế toán công chứng Mỹ (AICPA) thì “Báo cáo tài chính được lập nhằm mục đích phục vụ cho việc xem xét định kỳ hoặc báo cáo về quá trình của nhà , tình hình đầu tư trong kinh doanh và những kết quả đạt được trong kỳ báo cáo. Hệ thống báo cáo tài chính phản ánh sự kết hợp của những sự kiện được ghi nhận, những nguyên tắc kế toán và những đánh giá của cá nhân mà trong đó, những nguyên tắc kế toán và những đánh giá được áp dụng chủ yếu đến việc ghi nhận các sự kiện”.

Trong hệ thống kế toán Việt Nam, báo cáo tài chính là loại báo cáo kế toán, phản ánh một cách tổng quát, toàn diện tình hình tài sản, nguồn vốn, tình hình và kết quá hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong một thời kỳ nhất định. Như vậy, báo cáo tài chính không phải chí cung cấp những thông tin chủ yếu cho các đối tượng bên ngoài doanh nghiệp, như: các nhà đầu tư, các nhà cho vay, các cơ quan cấp trên, các cơ quan thuế, cơ quan thông kê, cơ quan kế hoạch và đầu tư, ... mà còn cung cấp những thông tin cho các nhà quản trị doanh nghiệp, giúp họ đánh giá, phán tích tình hình tài chính cũng như kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Phân tích báo cáo tài chính là quá trình xem xét, kiểm tra, đỏì chiếu và so sánh số liệu về tài chính trong kỳ hiện tại với các kỳ kinh doanh đã qua. Thông qua việc phân tích báo cáo tài chính sẽ cung cấp cho người sử dụng thông tin có thê’ đánh giá tiềm năng, hiệu quả kinh doanh cũns như những rủi ro về tài chính trong tương lai của doanh nghiệp.

Phân tích báo cáo tài chính nhằm cung cấp những thông tin hữu ích không chỉ cho quản trị doanh nghiệp mà còn cung cấp những thỏns tin kinh tế - tài chính chủ yếu cho các đối tượng sử dụng thông tin ngoài doanh nghiệp. Bới vậy, phân tích báo cáo tài chính không phải chi phán ánh tình hình tài chính của doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định, mà còn cung cấp những thông tin về kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh cua doanh nghiệp đã đạt được trong một kỳ nhất định.

1.1.2. Vai trò của hệ thông báo cáo tài chính đỏi vói việc phân tích tình hình tài chính cúa doanh nghiệp

Hệ thống báo cáo tài chính giữ một vai trò đặc biệt quan trọns trong phân tích hoạt động tài chính cùa doanh nghiệp. Đồng thời, có V nshĩa cực kỳ quan trọna đối với công tác doanh nghiệp. Điều đó. được thê