Maside – Un pintor para una tierra

INDICE

Páx.

Lirniar , Pedro de Llano 7

Biografía , Carlos Carcla Mar/{nez 15

Carlos Maside na miña lembranza , Ram6n Piñeiro 33

Maside e aquel a rnocedade, Salvador Carcla-Bodaño 49

A pintura de Carlos Maside , Luis Seoane 65

Carlos Maside, o pintor, Maria Luisa Sobrino Manzanares 103

Notas encol dunha pez a de cerámica creada por Maside,

Isaac Dlaz Pardo 157

Maside dibuxante , Xohán Ledo 163

Vinte hornes do seu ternpo vistos por Carlos Maside 189

En torno a la fotografía popular , Carlos Maside 207

o día 10 de xuño de 1958, coa morte en Com­postela de Carlos Maside, pechábase para Galicia un dos máis grandes procesos da creación artística deste século.

Desde aquela, só un pequeno grupo de amigos e compañeiros do pintor, os mesmos q:Je desde o 18 de xullo de 1936 pugnaron por manter viva a lumieira da nasa cultura, trataron de conservar o recordo do que para Galicia supuxo a obra de Carlos Maside, esforzo que culminóu no ano 1970 coa creación por Luis Seoane e Isaac Díaz Pardo do museo que hoxe leva o seu nome. A pesar diso, e dada a total falta de apoio até hoxe amasada pola administración central para todo aquilo rela­cionado coa nasa cultura, a figura de Maside foise difuminando ao langa dos vinte anos transcurridos desde a súa morte, senda hoxe descotiecida para a maioría das nasas xentes.

Este é o motivo de que nun momento como o presente, no que os galegos tentamos por recupe­rar o naso patrimonio cultural colectivo, como ba­se de afianzamento dos nasos sinais de identidade

LIMIAR

como pobo, o Colexio de Arquitectos de Galicia intente rescatar, no seu vinte cabodano, o recordo de Carlos Maside, máximo exponente do profundo remozamento da pintura galega verificado na dé­cada dos trinta, xunto con Maruxa Mallo, 50uto, Colmeiro, Castelao .. . , membros todos dunha xera­ción que levóu a vida cultural da nosa nación ás súas máis altas cotas a través dunha actividade intelectual chea de vida e creatividade; unha xera­ción de xentes que, sen pretender convertirse nun movimento cultural uniforme, racharon ca acade­micismo imperante e, recollendo as experiencias dunha actividade exterior até daquela ignorada, ¡rrumpiron vigorosamente en medio dos anceios de renovación que axitaban ao seu pobo, imprimindo á súa obra un carácter marcadamente autóctono.

A situación creada co fin da guerra civil levan­tóu un muro de silencio sob re o traballo daqueles homes; uns, como Anxel Casal ou Camilo Díaz, morreron vítimas dun odio irracional e fratricida; out ros víronse forzados a seguir o cammo do exi­lio. colaborando de xeito incuestionábel no engran-

"

decimento cultural daqueles países que l1es brinda­ron a súa axuda, e outros, como Carlos Maside, quedaron reducidos ao illamento dun exilio inte­rior que fixo posíbeí que a vida dun dos máis grandes pintores galegos deste século se extinguise ante a indiferencia da «cultura oficial. e que, ain ­da hoxe , pe rmaneza reducida ao recordo dunha minoría. Este feíto non impedirá, non obstante, que, nun futuro próximo, Maside apareza na nasa historia como un dos homes que máis supuxo para o desenrolo da cultura galega no campo das artes plásticas, e a iso pretendemos contribuir hoxe coa nasa publicación.

Cando comezamos os trabal10s previos para a edición deste libro, xa vai para dous anos, algúns dos encargados de facer a selección da obra de Maside, que configuraría a antoloxía que recolle esta publicación, acercaba monos a fondo por vez primeira á obra do pintor. SÓ entón pu idemos chegar a comprender a enorme importancia da súa aportación á nosa cultura; centos e miles son os dibuxos, bocetos, acuarelas, pasteis, grabados ... , deixados polo pintor na hora da súa morte e aínda hoxe conservados gracias a que os seus albaceas, Dieste, Seoane, Xohán Ledo ... , non se sentiron capaces de cumprir o mandato do pintor de que, unha vez feita a selección da súa obra, queimasen todo o restante. Quén se ia decidir a queimar un só daqueles apuntes por moito que esa fose a súa vontade? SÓ a través do coñecimento desa vasta ob ra, da que a consulta foi posíbel gracias ás facilidades dadas tanto palas institucións posuido­ras da obra do pintor, fu ndamentalmente os mu­seos de Castrelos e o Castro, en poder das que se atopa grande pane da súa producción artística, puidemos adentrarnos no maravilloso mundo do pintor cesureño.

Carlos Maside, profundo coñecedor das distin­tas tendencias artísticas vivas na Europa dos anos vinte, recolléu delas os que na súa madurez sen an elementos básicos da súa pintu ra: o vigor e a pure-

12

za de cor dos ¡auves, o rigor na estruturación sistemática das súas obras do cubismo e a capaci­dade distorsionadora dos modernistas, da que o pintor deixa constancia a través de moitos dos apuntes da súa etapa parisina e aínda hoxe conser­vados; neles móstranos a enorme influencia que a obra do Lautrec dibuxante tivo nel naquel momen­to, senda esta influencia quen o introducina nun expresionismo do que Maside chegaría a ser unha das máis grandes figuras .

A súa obra, caracterizada pala inquietude inte­lectual do pintor, así como pala súa actitude auto­critica , esixente e austera, non se limita a un cam­po determinado das artes plásticas; Maside ensaia constantemente en todos eles.

Como ilustrador, convírtese no máis alto expo­nente do expresionismo español, superando a tra­vés dunha perspectiva de clase a crítica costumista imperante na ilustración española daquel tempo, como ben proban as súas colaboracións na revista Nueva España.

Como dibuxante recol1e, día a día, a vida das nasas rúas, campos, feiTas, portas ... , constituindo os seus apuntes, xunto cos centos de retratos e caricaturas por el publicados en El Pueblo Galle­go, o máis impresionante e completo documento artístico sobre a Galicia do segundo tercio deste século.

Maside graba, deseña, introduce en Galicia a estampa á tinta e á acuarela, influido polos graba­dores xaponeses; escrebe ensaios de tanta impor­tancia como o traba llo sobar da fotografía popu­lar. E, por último, despois da guerra civil, debido ao il1amento ao que se ve sometido, todos os seus esforzos vanse ver reflexados nunha obra pictórica na que nunca deixará de aparecer a enorme in­fluencia do Maside dibuxante; unha obra realizada cun rigor admirábel e na que impresiona o profun­do proceso de elaboración seguido, froi to da con­cepción científica da arte ¡nerente á produción ar­tística de Maside.

o COMEZO DA SUA OBRA PlCTORICA (1928-1930)

En 1926. a Diputación de Pontevedra concede a Carlos Maside unha cativa beca que, como a outros mohos artistas galegas. Be permitirá como pletar a sóa form ación artística. Con ela estudará dibuxo. primeiro en Madrid e máis tarde en París.

Da súa estancia na capital francesa sabemos que acudía a unha academia libre de dibuxo e que a súa predisposición natural para captar euos can· tos trazos os rasgos do modelo despertaba a ad­miración entre os seus compañeiros. pero poueo sabemos das obras ou dos movimentos que aí me­receron a atención do naso pintor.

En 1927. ano en que Maside se encontra en París, xa se produciran as grandes correntes pictó' ricas do naso século. A bandeira da vanguarda parisina era enarbolada polo surrealismo; Diaghilev estrenaba neste mesmo ano o ballet .. Romeo e Xulieta_, con decorados de Pevsner e Gabo, pero nen surreaiistas nen construtivistas influirían ou terían repercusión nos postulados estéticos da súa obra.

Contemplando o conxunto da produción masi­diana hai que se inclinar por pensar que a aten­ción do pintor galego probábelmente se diríxise pola obra dos posimpresionistas: Cezanne, Van Gogh e Gauguin. Esta inclinación, aínda sen se traducir de forma explícita na súa pintura, pode­ráse ir deducindo da forma de entender a arte que mostra a través da súa vida. Pero isto Que, en principio, non tería por qué parecer máis que unha sospeita, vai tomando consistencia ao consi­derar que en 1927 aínda está vixente esa reactuali­zación que , do posimpresionismo e sobre todo de

Caricatura de Mony Hermclo.

:;

115