BHN PENCEMARAN 2013

8/18/2019 BHN PENCEMARAN 2013

1/91

PENCEMARAN

LINGKUNGAN

DADIEK SUMARDIANTO,SKM,MM

081335617147


2/91

A.Penger!"n E#$%!%e&

• E#$%!%e& "'"(") %*"* %!%e& e#$($g!+"ng eren*# $(e) )**ng"n !&"("(!# "n"r" &"#)(*# )!'*- 'eng"n

(!ng#*ng"nn+". E#$%!%e& !%" '!#""#"n *g" %*"* ""n"n #e%"*"n %e/"r" **)'"n &en+e(*r*) "n"r" %egen"- *n%*r(!ng#*ng"n )!'*- +"ng %"(!ng&e&-eng"r*)!.


3/91

B.Satuan Makhluk Hidup dalam

Ekosistem • ".In'!!'*• In'!!'* "'"(") %"* &"#)(*# )!'*-, &!%"(n+" %ee#$r %e&*, %ee#$r *r*ng '"n

%e*") -$)$n.•

.P$-*("%!• P$-*("%! "'"(") #*&-*("n !n'!!'* %een!% +"ng '"-" er#e&"ng!"# %er" er"'"

-"'" e&-" +"ng %"&" '"n '"("& #*r*n "#* +"ng %"&". C$n$) -$-*("%! "'"(")%e#e($&-$# %e&* '! ""% &e".

•

/.K$&*n!"%• K$&*n!"% "'"(") #*&-*("n eer"-" &"/"& -$-*("%! +"ng &ene&-"! '"er")

+"ng %"&" -"'" "#* +"ng %"&", /$n$)n+" #$&*n!"% )*"n "!, -"'"ng r*&-*'"n )*"n -!n*%.

•'.E#$%!%e&

• E#$%!%e& "'"(") #e%"*"n #$&*n!"% '"n (!ng#*ng"nn+" +"ng &e&en*# %*"*)**ng"n !&"( "(!# '! "n"r" #$&-$nen2#$&-$nenn+". K$&-$nen %*"*e#$%!%e& &en/"#*- %e(*r*) &"#)(*# )!'*- '"n &"#)(*# !'"# )!'*- +"ng er'"-"'! '"("&n+".

• e.!$&"!$&" "'"(") %*"* e#$%!%e& '"r" +"ng #)"% '"n (*"% /"#*-"nn+".

• .!$%er• !$%er "'"(") er"g"! !$&" '! -er&*#""n *&! +"ng %"(!ng er)**ng"n '"n

&e&en*# %!%e& +"ng (e!) e%"r ("g!.


4/91

er'"%"r#"n -r$%e%

eren*#n+"1. e#$%!%e& *""n• e#$%!%e& %eng"" '!*" &"n*%!" &"#"

'!%e* e#$%!%e& *""n. C$n$)n+"e#$%!%e& %""), #e*n, #$("&, "'*#'"n "#*"r!*&.

. E#$%!%e& "("&!e#$%!%e& +"ng eren*# %e/"r" "("&!"),"n-" /"&-*r "ng"n &"n*%!". C$n$)n+"r"", %*ng"! '"n ("*.


5/91

K$&-$nen e#$%!%e& er'!r!""%

1.Komponen Biotik terdiri dari:• ".Pr$'*%en "'"(") $rg"n!%&e +"ng '"-"

&eng)"%!(#"n &"#"n"n '"n -en+e'!" &"#"n"n*n*# &"#)(*# )!'*- +"ng ("!n.

• .K$n%*&en "'"(") $rg"n!%&e +"ng !'"# '"-"&e&*" &"#"n"nn+" %en'!r! '"n erg"n*ng-"'" $rg"n!%&e ("!n '"("& )"( &"#"n"n./.Peng*r"! "'"(") $rg"n!%&e +"ng &eng*r"!#"n$rg"n!%&e &"!. C$n$) -eng*r"! "'"(") "&*r'"n "#er!.


6/91


7/91

P$(*%! -en/e&"r"n

• "'"(") &"%*#n+" ""* '!&"%*##"nn+"&"#)(*# )!'*-, " energ!, '"n ""*#$&-$nen ("!n #e '"("& (!ng#*ng"n,""* er*")n+" ""n"n (!ng#*ng"n

$(e) #eg!""n &"n*%!" ""* $(e) -r$%e%"("& %e)!ngg" #*"(!"% (!ng#*ng"n *r*n%"&-"! #e !ng#" eren* +"ng&en+e"#"n (!ng#*ng"n &en"'!#*r"ng ""* !'"# '"-" er*ng%! ("g!

%e%*"! 'eng"n -er*n*#"nn+" 9Un'"ng2*n'"ng P$#$# Penge($(""n L!ng#*ng"n:!'*- N$. 17 T")*n 00;


8/91

• =" ""* ")"n +"ng '"-"&eng"#!"#"n -en/e&"r"n '!%e*

-$(*"n• S+"r"2%+"r" %*"* " '!%e* -$(*"n

!(" #eer"'""nn+" '"-"&en+e"#"n #er*g!"n er)"'"-&"#)(*# )!'*-.

• C$n$)n+", #"r$n '!$#%!'" 'eng"n#"'"r 0,033> '! *'"r" er"e'") "g!

*&*)"n, e"-! !(" (e!) !ngg! '"r!0,033> '"-" rne&er!#"n ee#&er*%"#.


9/91

S*"* " '"-" '!%e* -$(*"n"-"!("?

1. *&(")n+" &e(e!)! *&(")n$r&"(

. er"'" -"'" "#* +"ng !'"#e-"

3. er"'" -"'" e&-" +"ng !'"#e-"


10/91

S!" -$(*"n "'"(")?

1. &er*%"# *n*# %e&en"r", e"-! !("e(") ere"#%! 'eng"n " (!ng#*ng"n !'"#&er*%"# ("g!

. &er*%"# '"("& "ng#" "#* ("&".C$n$)n+" P !'"# &er*%"# !("#$n%enr"%!n+" ren'"). A#"n e"-! '"("&

"ng#" "#* +"ng ("&", P '"-"

er"#*&*("%! '"("& **) %"&-"! !ng#"+"ng &er*%"#.


11/91

MATERI

PENCEMARAN TANA:

DADIEK SUMARDIANTO,SKM,MM

081335617147


12/91

• Men*r* UU N$. 3 T)n 00;,

&ene("%#"n ")" @Pen/e&"r"n"'"(")

&"%*# ""* '!&"%*##"nn+"&"#)(*# )!'*-, ", energ!,'"n""* #$&-$nen ("!n #e '"("&(!ng#*ng"n )!'*- $(e) #eg!""n&"n*%!" %e)!ngg" &e("&-"*!

"#* &** (!ng#*ng"n )!'*- +"nge(") '!e"-#"n..


13/91

Dasar Teori

• T"n") "'"(") "g!"n #er"# *&! +"ng er%*%*n '"r!

&!ner"( '"n ")"n $rg"n!#. T"n") er%*%*n ""% 4")"n *"&", +"!*? ")"n &!ner"(, ")"n $rg"n!#, "!r'"n *'"r".

• T"n") %"ng" !"( -er"n"nn+" "g! %e&*" #e)!'*-"n

'! *&! #"ren" "n") &en'*#*ng #e)!'*-"n*&*)"n 'eng"n &en+e'!"#"n *n%*r )"r" '"n "!r %e#"(!g*% %e"g"! -en$-"ng "#"r. Sr*#*r "n") +"nger$ngg"2r$ngg" *g" &en"'! e&-" +"ng "!# "g!"#"r *n*# ern""% '"n *&*). T"n") *g" &en"'!

)"!" )!'*- er"g"! &!#r$$rg"n!%&e. "g! %e"g!"ne%"r )e"n '"r", "n") &en"'! (")"n *n*# )!'*-'"n erger"#.

http://id.wikipedia.org/wiki/Kerak_bumihttp://id.wikipedia.org/wiki/Mineralhttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Organik&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Tumbuhanhttp://id.wikipedia.org/wiki/Harahttp://id.wikipedia.org/wiki/Airhttp://id.wikipedia.org/wiki/Akarhttp://id.wikipedia.org/wiki/Habitathttp://id.wikipedia.org/wiki/Mikroorganismehttp://id.wikipedia.org/wiki/Mikroorganismehttp://id.wikipedia.org/wiki/Habitathttp://id.wikipedia.org/wiki/Akarhttp://id.wikipedia.org/wiki/Airhttp://id.wikipedia.org/wiki/Harahttp://id.wikipedia.org/wiki/Tumbuhanhttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Organik&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Mineralhttp://id.wikipedia.org/wiki/Kerak_bumi


14/91

Jenis Tanah danPersebarannya di Indonesia

• 1. T"n") K"-*r 9Ter"rr$%"<

• T"n") !n! eren*# #"ren" -e("-*#"n "*"n #"-*r. T"n") #"-*r "n+"#er'"-" '! B"", N*%" Tengg"r", S*("e%!, M"(*#*, '"n S*&"er".

• . T"n") G"&* 9T"n") R""<

• T"n") !n! er"%"( '"r! ")"n $rg"n!# +"ng )!'*- '! r""2r"". T"n") !n!

er'"-" '! -"n"! !&*r S*&"er", K"(!&"n"n '"n "g!"n %e(""nP"-*".

• 3. T"n") *(#"n!# 9T"n") G*n*ng A-!<

• T"n") *(#"n!# "'"(") en!% "n") '"r! -e("-*#"n "*"n (e*%"ng*n*ng "-!. T"n") !n! er'"-" '! B"", S*&"er", :"(&")er", '"nS*("e%!.

• 4. T"n") A(*!"(

• T"n") !n! eren*# "#!" -r$%e% -engen'"-"n ")"n2")"n +"ng'!"" $(e) "(!r"n %*ng"!. T"n") !n! "n+"# er'"-" '! (e&"), %*ng"!'"n '"er") -ere&*"n "n"r" ("* '"n %*ng"!


15/91

Limbah

• L!&") "'"(") *"ng"n +"ng '!)"%!(#"n '"r! %*"* -r$%e% -r$'*#%! "!#!n'*%r! &"*-*n '$&e%!# 9r*&") "ngg"


16/91

• 3. er'"&-"# L*"% 9-en+e"r"nn+"<• L*"%n+" '"&-"# +"ng '! !&*(#"n $(e) (!&") !n!

&er*-"#"n ee# '"r! #"r"#er!%!# (!&") +"ng er*#*r"n&!#r$ +"ng "# '"-" '!(!)" 'eng"n &"" e(("n"ng.C$n$) '"r! e%"rn+" '"&-"# +"ng '!!&*(#"n +"!*

"'"n+" !%!(") @M!n"&"" '!%e"%e ""* #er"/*n"n r"#%"9:g< '! Be-"ng +"ng &eng"#!"#"n ne("+"n2ne("+"n&eng!'"- -"r"(!% 9)!("ngn+" #e&"&-*"n *n*# erger"##"ren" #er*%"#"n -"'" %"r"


17/91

Pencemaran Tanah

Menurut Peraturan Pemerintah RI No. 150 tahun 2000

tentang Pengendalian kerusakan tanah untuk produksibio massa: “anah adalah salah atu komponen lahan

berupa lapisan teratas kerak bumi !ang terdiri dari

bahan mineral dan bahan organik serta mempun!ai

si"at "isik# kimia# biologi# dan mempun!ai kemampuanmenun$ang kehidupan manusia dan makhluk hidup

lainn!a.% etapi akibat kegiatan manusia# ban!ak ter$adi

kerusakan tanah. &i dalam PP No. 150 th. 2000

disebutkan bah'a “(erusakan ) pencemaran tanah

untuk produksi biomassa adalah berubahn!a si"at dasar

tanah !ang melampaui kriteria baku kerusakan tanah


18/91

Pen*emaran ini biasan!a ter$adi karena

a. (ebo*oran limbah *air atau bahankimia industri atau "asilitas komersial

b. Penggunaan pestisida

*. masukn!a air permukaan tanahter*emar ke dalam lapisan sub+permukaan

d. (e*elakaan kendaraan pengangkut

min!ak# ,at kimia atau limbah

e. -ir limbah dari tempat penimbunansampah


19/91


20/91

Limbah pertanian

/imbah pertanian berupa sisa+sisa pupuk sintetik untuk

men!uburkan tanah)tanaman# misaln!a pupuk urea. Pestisidapemberantas hama tanaman# misaln!a &&.

Limbah industri

/imbah industri adalah buangan hasil kegiatan industri !ang

kehadirann!a tidak dikehendaki lingkungan dan makhluk hidup

karena dapat menimbulkan ban!ak kerugian. &engan konsentrasidan kuantitas tertentu# kehadiran limbah dapat berdampak negati"

terhadap lingkungan terutama bagi kesehatan manusia# sehingga

perlu dilakukan penanganan terhadap limbah. ingkat baha!a

kera*unan !ang ditimbulkan oleh limbah tergantung pada $enis dan

karakteristik limbah.

•


21/91

Penyebab Pencemaran Tanah

Pen*emaran tanah bera'al dari limbah domestik#

limbah industri# dan limbah pertanianLimbah Domestik

/imbah domestik dapat berasal dari daerah pemukiman penduduk.

perdagang+an# pasar# tempat usaha hotel dan lain+lain.

/imbah padat berupa sampah anorganik. enis sampah ini tidak bisa

terurai dengan tanah misaln!a plastik# kaleng minuman# botol plastik air

mineral dan lain+lain.

/imbah *air berupa sisa diter$en dari rumah# tin$a# 4li# dan lain+lain !ang

meresap ke dalam tanah !ang dapat membunuh mikro+organisme di dalam

tanah.

Limbah Pertanian/imbah pertanian berasal dari pemberian pupuk petani untuk tanaman!a

atau ra*un untuk pembunuh hama. misaln!a pupuk urea# Pestisida.


22/91

erbagai dampak ditimbulkan akibat

pen*emaran tanah# diantaran!a :

. Pada kesehatan&ampak pen*emaran tanah terhadap kesehatan tergantung pada tipe polutan# $alur

masuk ke dalam tubuh dan kerentanan populasi !ang terkena.6ontohn!a:

1. (romium !ang terkandung dalam pestisida dan herbisida merupakan bahan

karsinogenik untuk semua populasi.

2. imbal sangat berbaha!a pada anak+anak# karena dapat men!ebabkan kerusakanotak# serta kerusakan gin$al pada seluruh populasi.

7. (ontak terus+menerus terhadap ben,ena pada konsentrasi tertentu dapat

meningkatkan kemungkinan terkena leukemia.

8. Merkuri air raksa3 dan siklodiena dikenal dapat men!ebabkan kerusakan gin$al#

beberapa bahkan tidak dapat diobati.

5. P6 dan siklodiena terkait pada kera*unan hati.

9. 4rgano"os"at dan karmabat dapat men!ebabkan gangguan pada sara" otot.erbagai pelarut !ang mengandung klorin merangsang perubahan pada hati dan gin$al

serta penurunan sistem sara" pusat. erdapat beberapa ma*am dampak kesehatan !ang

tampak seperti sakit kepala# pusing# letih# iritasi mata dan ruam kulit untuk paparan

bahan kimia !ang disebut di atas.


23/91

Pada Ekosistem

Pen*emaran tanah $uga dapat memberikan dampak terhadap

ekosistem. Perubahan kimia'i tanah !ang radikal dapat timbul dari

adan!a bahan kimia bera*un)berbaha!a bahkan pada dosis !angrendah sekalipun. Perubahan ini dapat men!ebabkan perubahan

metabolisme dari mikroorganisme endemik dan antropoda !ang

hidup di lingkungan tanah tersebut. -kibatn!a bahkan dapat

memusnahkan beberapa spesies primer dari rantai makanan# !ang

dapat memberi akibat !ang besar terhadap predator atau tingkatanlain dari rantai makanan tersebut. ahkan $ika e"ek kimia pada

bentuk kehidupan terba'ah tersebut rendah# bagian ba'ah

piramida makanan dapat menelan bahan kimia asing !ang lama+

kelamaan akan terkonsentrasi pada makhluk+makhluk penghuni

piramida atas. an!ak dari e"ek+e"ek ini terlihat pada saat ini#

seperti konsentrasi && pada burung men!ebabkan rapuhn!a

*angkang telur# meningkatn!a tingkat (ematian keturunan dan

kemungkinan hilangn!a spesies tersebut.


24/91

angguan terhadap kesehatan !ang dapat

ditimbulkan e"ek bahan kimia toksik :

a. (era*unan !ang akut# !akni kera*unanakibat masukn!a dosis tertentu kedalam tubuh

melalui mulut# kulit# perna"asan dan akibatn!a

dapat dilihat dengan segera# misaln!a kera*unan

;2# 64 dalan dosis tinggi. &apat menimbulkanlemas dan kematian.

b. (era*unan kronis# sebagai akibat

masukn!a ,at+,at toksis kedalam tubuh dalam

dosis !ang ke*il tetapi terus menerus danberakumulasi dalam tubuh# sehingga e"ekn!a

baru terasa dalam $angka pan$ang misaln!a

kera*unan timbal# arsen# raksa# asbes dan

seba ain a.


25/91

• ")"+" '"r! ")"n2")"n -en/e&"r +"ng &*ng#!n '!)"%!(#"n '"r! -r$%e%2-r$%e%'"("& !n'*%r! e%!2""($g"& er)"'"- #e%e)""n +"!* ?

• ". De*, '"-" &en+e"#"n !r!"%!, %e%"# n""%

• . Ke!%!ng"n, &engg"ngg* -en'eng"r"n, &en+e&-!#"n -e&*(*)

'"r"), #eeg"ng"n $$, &en*r*n+" #e"%-"'""n, #$n%enr"%! -e&!#!r"n '"ne%!en%! #er".

• /. K"r$n M$n$#%!'" 9CO


26/91

• PENANGANAN PENCEMARAN TANA:

• 1. !emediasi

• Re&e'!"%! "'"(") #eg!""n *n*# &e&er%!)#"n -er&*#""n "n") +"ng er/e&"r. en!%

re&e'!"%! "n") +"!*

• a. !emediasi "sik #isolasi dan pe$adahan ke suatu tempat %emaran&'

• b. (itoremediasiF!$re&e'!"%! "'"(") e#n$($g! -e&er%!)"n, -eng)!("ng"n ""* -eng*r"ng"n -$(*"n

er")"+", %e-er! ($g"& er", -e%!%!'", '"n %en+"" $rg"n!# er"/*n '"("& "n") ""* "!r'eng"n &engg*n"#"n "n*"n "n"&"n 9)!-er"#*&*("$r -("n


27/91

A!r "ng Ter/e&"r DO D!%%$(e'OH+gen 9O#%!gen Ter("r*<

• "ng '!&"#%*' "'"(") $#%!gen er("r* +"nger#"n'*ng '! '"("& "!r, er"%"( '"r! *'"r" '"n)"%!( -r$%e% $$%!ne%!% *&*)"n "!r. O#%!gen'!-er(*#"n $(e) %e&*" &")(*# +"ng )!'*- '! "!r

%e-er! !#"n, *'"ng, #er"ng '"n )e"n ("!nn+"er&"%*# &!#r$$rg"n!%&e %e-er! "#er!.

• Ag"r !#"n '"-" )!'*-, "!r )"r*% &eng"n'*ng$#%!gen -"(!ng %e'!#! 5 &g (!er ""* 5 --& 9-"r-er &!((!$n


28/91

• A-"!(" %*ng"! &en"'! e&-"-e&*"ng"n (!&") +"ng &eng"n'*ng

")"n $rg"n!#, %e"g!"n e%"r $#%!gener("r* '!g*n"#"n "#er! "er$ *n*#&eng$#%!'"%! #"r$n '"n n!r$gen '"("&")"n $rg"n!# &en"'! #"r$n'!$#%!'"'"n "!r. Se)!ngg" #"'"r $#%!gen er("r*

"#"n er#*r"ng 'eng"n /e-" '"n"#!"n+" )e"n2)e"n %e-er! !#"n,*'"ng '"n #er"ng "#"n &"!. L"(*"-"#") -en+e" "* *%*# '"r! "!r+"ng er/e&"r "* *%*# !n! er"%"('"r! g"% N:3 '"n :S +"ng &er*-"#"n)"%!( -r$%e% -eng*r"!"n ")"n $rg"n!#("n*"n $(e) "#er! "n"er$


29/91

A!r "ng Ter/e&"r OD

9!$/)e&!/"( OH+gen De&"n'


30/91

COD 9C)e&!/"( OH+genDe&"n'<

• COD 9C)e&!/"( OH+gen De&"n'<%"&" 'eng"n OD, +"ng&en*n*##"n *&(") $#%!gen +"ng

'!g*n"#"n '"("& re"#%! #!&!" $(e)"#er!. Peng*!"n COD -"'" "!r(!&") &e&!(!#! eer"-"

#e*ngg*("n '!"n'!ng#"n -eng*!"nOD.


31/91

• Ke*ngg*("n !* "n"r" ("!n ?

• S"ngg*- &eng*! "!r (!&")!n'*%r! +"ng er"/*n +"ng !'"#'"-" '!*! 'eng"n OD #"ren"

"#er! "#"n &"!.• J"#* -eng*!"n +"ng (e!)

%!ng#", #*r"ng (e!) )"n+" 3 "&


32/91


33/91

Pen+e" '"n D"&-"#Pen/e&"r"n A!r

S*&er -en/e&"r"n "!r +"ng -"(!ng*&*& "'"(") ?

• L!&") Pe&*#!&"n

• L!&") Per"n!"n

• L!&") In'*%r!

Se("!n !*, +"ng er'"-" -"'" '"er")

eren* +"!* ?• L!&") Per"&"ng"n


34/91

INDIKATOR A:JA PERAIRAN TELA: TERCEMAR ADALA: ADANA PERUA:AN

1. SU:U.

. P).

3. JARNA, RASA DAN AU.

4. TIMULNA ENDAPAN, KOLOID, A:AN TERLARUT.

5. MIKROORGANISME.

6. MENINGKATNA RADIOAKTIFITAS AIR.


35/91

1. SUHU:

LIMA: INDUSTRI 9-"n"%< %*)* -er"!r"n #"'"r $#%!gener("r* &engg"ngg* #e)!'*-"n $rg"n!%&e "!r.

2. pH.A!r +g &e&en*)! %+"r" *n*# #e)!'*-"n, &e&-*n+"! P)"n"r" 6,5 7,5 . -er*")"n -: %e"g"! "#!" '"r! (!&")!n'*%r! +g '!*"ng #e -er"!r"n "#"n &engg"ngg*#e)!'*-"n $rg"n!%&e "!r.

3. Warna, bau dan rasa.

T!ng#" -en/e&"r"n "!r !'"# erg"n*ng '"r! "rn" "!r,%er!ng #"(! ")"n +g %"ng" er"/*n, !'"# er"rn".L!&") !n'*%r! +g er"rn" "#"n &er*") "rn" -er"!r"n.

"* '"-" !&*( ("ng%*ng '"r! (!&") !n'*%r!9&"#"n"n


36/91

4. en'"-"n, #$(($!', ")"n er("r*

• er"%"( '"r! (!&") !n'*%r! +g eren*# -"'"'"n !'"# ("r* 'eng"n %e&-*rn" &"#" "#"n&engen'"-. Se"g!"n +g '"-" ("r* "#"n&e&en*# #$($!'. En'"-"n '"n #$($!' '"-"&eng)"("ng! %!n"r &"")"r! #e -er"!r"n.

• A-"!(" en'"-"n '"n #$($!' er"%"( '"r! (!&")$rg"n!# &"#" "#"n er"'! 'egr"'"%! (!&") $(e)&!#r$$rg"n!%&e '"n )"( !n! "#"n &eng*r"ng!$#%!gen er("r*.

• B!#" er"%"( '"r! (!&") !n'*%r! +g "n+"#&eng"n'*ng ")"n "n$rg"n!#, &"#" "#"n&e&er!#"n !$n !$n ($g"& +g %e"g!"n e%"rer%!" r"/*n 9C', Cr,P,:g '((


37/91

• 5. Mikroorganisme. Ter*"&" -"'" (!&") !n'*%r!

-eng$(")"n-e&*""n ")"n &"#"n"n +g#"+" "#"n " $rg"n!#, "#"n &en+e"#"ner#e&"ngn+" &!#r$$rg"n!%&e +g er-er"n'"("& 'egr"'"%! ")"n $rg"n!# %.

• 6. Meningkatnya radioaktiftas air.Pe&"n"""n '"n -ener"-"n !(&*-enge")*"n '"n e#n$($g! n*#(!r %e&"#!ner#e&"ng -e%". A-(!#"%! e#n$($g! n*#(!r"n"r" ("!n -"'" !'"ng #e'$#er"n, !$($g!

"r&"%!, -er"n!"n, -eern"#"n,-er"&"ng"n '((.

er"g"! " r"'!$"#! '"-" &en+e"#"n#er*%"#"n !$($g!%.


38/91

TRACE ELEMENTS DIDALAMPERAIRAN--& 9S"en!. 1;8;<

No.No.


39/91

Penge($(""n "!r (!&")

1. Pre re"&en? -eng"&!("n en'"er"-*ng.

. Pr!&"r+ re"&en? -engen'"-"n.

3. Se/$n'"r+ re"&en? -en"&")"n$#%!gen, "#er!.

4. Ter!"r+ re"&en? %"r!ng"n &*(!&e'!".

5. De%!ne/!$n? *n*# &e&*n*) #*&"n.

6. U(!&"e '!%-$%"(? -e&e#""n,-enger!ng"n, -e&*"ng"n.


40/91

Ben!%2en!% -en/e&"r UDARA

• K"r$n &$n$#%!'"

• O#%!'" n!r$gen

• O#%!'" %*(*r

• CFC

• :!'r$#"r$n

• O$n

• $("!(e Org"n!/ C$&-$*n'%

• P"r!#*("

http://id.wikipedia.org/wiki/Karbon_monoksidahttp://id.wikipedia.org/wiki/Karbon_monoksida


41/91

D"&-"# #e%e)""n

• S*%"n%! -en/e&"r +"ng er'"-" '! *'"r" '"-" &"%*##e '"("& **) &e("(*! %!%e& -ern"-"%"n. B"*)n+"-ener"%! " -en/e&"r #e '"("& **) erg"n*ng #e-"'" en!% -en/e&"r. P"r!#*(" er*#*r"n e%"r '"-" er")"n'! %"(*r"n -ern"-"%"n "g!"n ""%, %e'"ng#"n -"r!#*("er*#*r"n #e/!( '"n g"% '"-" &en/"-"! -"r*2-"r*. D"r!

-"r*2-"r*, " -en/e&"r '!%er"- $(e) %!%e& -ere'"r"n'"r") '"n &en+e"r #e %e(*r*) **).

• D"&-"# #e%e)""n +"ng -"(!ng *&*& '!*&-"! "'"(") ISPA9!ne#%! %"(*r"n -ern"-"%"n "#*


42/91

". /$n$)1. Pen/e&"r"n *'"r"

Pen/e&"r *'"r" '"-" er*-" g"% '"n -"r!#e(.C$n$)n+" %e"g"! er!#*.". G"% :S. G"% !n! er%!" r"/*n, er'"-" '!#""%"n g*n*ng er"-!,!%" *g" '!)"%!(#"n '"r!-e&"#"r"n &!n+"# *&! '"n "* "r".

• . G"% CO '"n CO. K"r$n &$n$#%!'" 9CO< !'"#er"rn" '"n !'"# er"*, er%!" r"/*n,&er*-"#"n )"%) -e&"#"r"n +"ng !'"# %e&-*rn"'"r! ")"n *"ng"n &$!( '"n &e%!n (e*-. G"% CO='"("& *'"r" &*rn! er*&(") 0,03>. !(" &e(e!)!$(er"n%! '"-" &engg"ngg* -ern"-"%"n. Se("!n !*,

g"% C0 +"ng er("(* er(e!)"n '!*&! '"-"&eng!#" -"n"% &"")"r! %e)!ngg" %*)* *&!-"n"%.Pe&"n"%"n g($"( '! *&! "#!" C0 '!%e* *g"%e"g"! ee# r*&") #"/".


43/91

• /. P"r!#e( SO '"n NO. Ke'*" -"r!#e( !n! er%"&"'eng"n -"r!#e( /"!r&e&en*# e&*n, &e&en*#""n 'e#" "n") +"ng '"-" &engg"ngg* -ern"-"%"n.P"r!#e( -"'", &!%"(n+" "#er!, "&*r,

!r*%, *(*, '"n e-*ng %"r! *g" '"-" &engg"ngg*#e%e)""n.

• '. "* "r" +"ng &eng"n'*ng %*(*r &e("(*!-e&"#"r"n "#"n &eng)"%!(#"n %*(*r '!$#%!'". S*(*r'!$#%!'" er"&" 'eng"n *'"r" %er"$#%!gen '"n %!n"r &"")"r! '"-" &eng)"%!(#"n "%"&

%*(*r. A%"& !n! &e&en*# #"* '"n %*"* %"" "#"n "*) %e"g"! )*"n +"ng '!%e* )*"n "%"&. :*"n"%"& '"-" &en+e"#"n g"ngg*"n -"'" &"n*%!",)e"n, &"*-*n *&*)"n. M!%"(n+" g"ngg*"n-ern"-"%"n,-er*")"n &$r$($g! -"'" '"*n, ""ng,'"n en!).


44/91

• S*&er -$(*%! *'"r" ("!n '"-" er"%"( '"r!r"'!"%! ")"n r"'!$"#!, &!%"(n+", n*#(!r.See(") -e(e'"#"n n*#(!r, &"er! r"'!$"#!&"%*# #e '"("& "&$%er '"n "*) '! *&!.&"er! r"'!$"#! !n! "#"n er"#*&*(*%! '!"n"), "!r, )e"n, *&*)"n, '"n *g" -"'"

&"n*%!". Ee# -en/e&"r"n n*#(!r er)"'"-&"#)(*# )!'*-, '"("& "r" eren*, '"-"&en+e"#"n &*"%!, er"g"! -en+"#!"#!" #e("!n"n gen, '"n ")#"n #e&"!"n.

• Pen/e&"r"n *'"r" '!n+""#"n 'eng"n --&

9-"r -er &!((!$n< +"ng "r!n+" *&(") /&3-$(*"n -er &3 *'"r".

+at,-at Pen%emar dara


45/91

+at -at Pen%emar darae&!%!

K"r$n M$n$#%!'" 9CO -en/e&"r"n *'"r" '! B"#"r" '!%e"#"n #"ren"en'" erger"# ""* r"n%-$r"%! *&*& +"ng er")"n "#"r%$("r er*"&" er"%"( '"r! Mer$&!n! . F$r&"%! CO &er*-"#"n*ng%! '"r! r"%!$ #e**)"n *'"r" '"n ")"n "#"r '"("&-r$%e% -e&"#"r"n '! '"("& r*"ng "#"r &e%!n '!e%e(.

Per/"&-*r"n +"ng "!# "n"r" *'"r" '"n ")"n "#"rer*"&" +"ng er"'! -"'" &e%!n2&e%!n +"ng &engg*n"#"n T*r$/)"rge &er*-"#"n %"(") %"* %r"eg! *n*#&e&!n!&"(#"n e&!%! CO. K"r$n &$n$#%!'" +"ng &en!ng#" '!er"g"! -er#$""n '"-" &eng"#!"#"n *r*nn+" er" "n!n'"n &en!ng#"#"n *&(") #e&"!"n "+! %er" #er*%"#"n $"#.K"ren" !* %r"eg! -en*r*n"n #"'"r #"r$n &$n$#%!'" "#"n

erg"n*ng -"'" -engen'"(!"n e&!%! %e-er! -enggg*n""n")"n #""(!% +"ng &eng*") ")"n #"r$n &$n$#%!'"&en"'! #"r$n '!$#%!'" '"n -engg*n""n ")"n "#"rer"r*#"n +"ng ren'") -$(*%! "g! #en'"r""n er&$$r


46/91

• /itro*en 0ksida #/0&S"&-"! ")*n 1;;; NOH +"ng er"%"( '"r! "(" r"n%-$r"%! ("* '!

Be-"ng &en+*&"ng#"n 38> '"r! $"( e&!%! NOH 95.000 $n")*n<4. NOH eren*# ""% !g" *ng%! +"!* S*)* 9T


47/91

• S0 #Sul2ur 0ide 3 S04' S05&E&!%! SOH eren*# '"r! *ng%! #"n'*ng"n %*(*r '"("&")"n "#"r, %e("!n !* #"n'*ng"n %*(*r '"("& -e(*&"%,

*g" &en"'! -en+e" eren*#n+" SOH e&!%!. Sr*#*r%*(*r eren*# -"'" !#""n "r$&"!/ '"n "(#+(. D"("&-r$%e% -e&"#"r"n %*(*r '!$H!'e '"n %*(*r r!$H!'eeren*# '"r! re"#%!?S O Q SOSO 1 O Q SO3K"n'*ng"n SO3 '"("& SOH %"ng" #e/!( %e#"(! +"!*%e#!"r 125>. G"% +"ng er"* ""& "-! !'"# er"rn"!n! '"-" &en!&*(#"n %er"ng"n "%&", g"% !n! -*n !#"ere"#%! '! "&$%r "#"n &e&en*# " "%"&. "'"nJ:O P &en+""#"n ")" -"'" ")*n 1;87 *&(")%*(*r '!$#%!'" '! *'"r" e(") &en/"-"! "&"ng ""% +g'!e"-#"n $(e) J:O.


48/91

• Emisi Hydro6arbon #H6&P"'" &e%!n, e&!%! :!'r$#"r$n 9:C< eren*#

'"r! er&"/"&2&"/"& %*&er. T!'"#er"#"rn+" ")"n "#"r %e/"r" %e&-*rn",!'"# er"#"rn+" &!n+"# -e(*&"% %!(!n'er"'"(") %"(") %"* -en+e" &*n/*(n+" e&!%!:C. E&!%! :C -"'" ")"n "#"r :FO +"ng !"%"

'!g*n"#"n -"'" &e%!n2&e%!n '!e%e( e%"r "#"n(e!) %e'!#! !#" '!"n'!ng#"n 'eng"n &e%!n'!e%e( +"ng er")"n "#"r D!e%e( O!( 9DO


49/91

• Partikulat Matter #PM&P"r!#e( 'e* '"("& e&!%! g"% *"ng er'!r! '"r! er&"/"&2&"/"& #$&-$nen. *#"n )"n+" eren*# -"'""n "-! *g"eren*# /"!r"n +"ng &engen'"- '"("& -"r!#e( 'e*. P"'"-r$%e% -e&"#"r"n 'e* eren*# '"r! -e&e/")"n *n%*r)!'r$#"r$n '"n -r$%e% $#%!'"%! %ee(")n+". D"("& 'e*er%e* er#"n'*ng 'e* %en'!r! '"n eer"-" #"n'*ng"n&e"( $#%!'". D"("& -r$%e% e#%-"n%! %e("n*n+" '! "&$%r,#"n'*ng"n &e"( '"n 'e* er%e* &e&en*# -"r!#*(".

eer"-" *n%*r #"n'*ng"n -"r!#*(" "'"(") #"r$n, SOF9S$(*(e Org"n!/ Fr"/!$n


50/91

Pengen'"(!"nPen/e&"r"n U'"r"

S*&er erger"#


51/91

L""r e("#"ng

Tingginya pertumbuhan

jumlah kendaraan bermotor

di kota-kota besar di Indonesiacukup tinggi yaitu

berkisar 8-12% per tahun


52/91

B7/87)/87 EMISI D7!77)IB7T )E9I7T7/ M7/SI7

7)7/ BE!D7MP7) TE!H7D7PPE/!/7/ D7/

PE/6EM7!7/ )7LIT7SD7!7 7MBIE/

PE!L PE/9E/D7LI7/)7LIT7S D7!7

PE/9EL0L77/ )7LIT7S D7!7EMISI D7/ 7MBIE/


53/91

M"%"(")

• Ke&"/e"n ("(* (!n"%• Pen!ng#""n &$!( -r!"'!

• Pen!ng#""n E&!%! ")"n "#"r

• Men!ng#"n+" #$n%*&%! M

• Pe&$r$%"n Energ!

• Pe&$r$%"n !"+"


54/91

• PERMENL: N$ 05 T) 006 Ten"ngA&"ng ""% E&!%! G"% *"ngKen'"r""n er&$$r L"&"

• PERMENL: N$ 04 T) 00; Ten"ngA&"ng ""% E&!%! G"% *"ngKen'"r""n er&$$r T!-e "r*


55/91


56/91


57/91

Pen/e&"r, S*&er, D"&-"# Pen/. U'"r"'"r! S*&er erger"#


58/91

Cukup berbahaya bukan???

DAMPAK PENCEMARAN DARA PADADAMPAK PENCEMARAN DARA PADA


59/91

DAMPAK PENCEMARAN DARA PADADAMPAK PENCEMARAN DARA PADA

KE!E"ATANKE!E"ATAN

OTAKgangguan pertumbuhan

& kecerdasan akibat Pb

(timbal)

PERUTMual, lesu dan

nafsu makan turun

akibat Pb (timbal)

SISTEM

REPRODUKSIterganggu (laki-laki)

akibat Pb (timbal)

MATAIritasi & peradangan

akibat HC

(hidrokarbon)

TENGGOROKANPeradangan akibat

HC (hidrokarbon)

PARU-PARUflek & memicu

serangan asma akibat

HC & SOx

JANTUNGdarah kekurangan oksigen

akibat CO dan NOx

DAMPAK PENCEMARAN UDARA PADADAMPAK PENCEMARAN UDARA PADA


60/91

Pemanasan

Global

mengakibatkan

peningkatantemperatur

bumi

MARI KITASELAMATKAN

BUMI KITA

YANG SATU-

SATUNYA INI

!!

DAMPAK PENCEMARAN UDARA PADADAMPAK PENCEMARAN UDARA PADALINGKUNGANLINGKUNGAN

K b h h i# t


61/91


62/91

R"/)&" P"ge 6

PENGARU: FAKTOR JAKTU '"n TEMPAT

Pen/e&"r"n *'"r" '! %*"* '"er") "#"n %"ng"

'!en*#"n %e/"r" ("ng%*ng $(e) ? ? intensitas sumber emisi -en/e&"rn+" ? '"n pola penyebarannya 9'!%-er%!, '!*%! '"n -engen/er"n< '! '"("&

"&$%r.

K$n%enr"%! -en/e&"r *'"r" "#"n ere'" '"r!%"* e&-" 'eng"n "#* +"ng ere'" ""*'eng"n e&-" ("!nn+".

:**ng"n skala ruan* dan $aktu &en"'!"r!"e( -enen* e%"r"n #$n%enr"%! "-en/e&"r +"ng '!"&"!.

D!("!n -!)"#, -en/e&"r"n *'"r" *g" '!en*#"n$(e) :enis unsur pen%emar +"ng '!e&!%!#"n $(e)%*&ern+".

METODE PENGUMPULAN KUALITAS


63/91

R"/)&" P"ge 63

METODE PENGUMPULAN KUALITASUDARA AMIEN

D"("& -eren/"n""n -e&"n"*"n #*"(!"%*'"r" )"r*% '!-er!&"ng"n &engen"!?• T**"n -e&"n"*"n• -"r"&eer " -en/e&"r +"ng "#"n

'!*#*r• *&(") '"n ($#"%! %"%!*n• ("&"n+" -er!$'e %"&-(!ng '"n• &e$'e %"&-(!ng '"n -eng*#*r"n.

T**"n Peng*&-*("n K*"(!"%


64/91

R"/)&" P"ge 64

T**"n Peng*&-*("n K*"(!"%U'"r" A&!en

• Menge")*! !ng#" -en/e&"r"n *'"r".• Men+e'!"#"n -eng*&-*("n '"" 9database<• Meng"&"! #e/en'er*ng"n !ng#"

-en/e&"r"n *'"r"• Meng"#!#"n '"n &enen*#"n -r$%e'*r-engen'"(!"n '"r*r"

• Me&"n"* %*"* %*&er eren*.•

Menge")*! !ng#" -en/e&"r"n@(""re("#"ng.• Men!("! #eee#!"n #e!"#"n2#e!"#"n

-enge($(""n

P"r"&eer =" Pen/e&"r


65/91

R"/)&" P"ge 65

P"r"&eer =" Pen/e&"r

Pen%emar indikati2 =" -en/e&"r !n'!#"! &er*-"#"n " -en/e&"r +"ng e(")'!"'!#"n !n'!#"$r -en/e&"r"n *'"r" %e/"r" *&*&, +"ng !"%"

er/"n*& '! '"("& -er"*r"n #*"(!"% *'"r". "ng er&"%*##e($&-$# " -en/e&"r !n'!#"! *n*# '"er") -er#$""n '"n

-e&*#!&"n %e/"r" *&*& "'"(") suspended particulate matter 9'e*


66/91

Per%+"r""n Pe&!(!)"n L$#"%!


67/91

R"/)&" P"ge 67

S"&-(!ng

:!n'"r! e&-" +"ng '"-" &er*") #$n%enr"%!#"ren" "'%$r%! '"n "%$r%! ?

? Ge'*ng ? P$)$n

:!n'"r! e&-" '!&"n" -engg"ngg* #!&!" '"-"&er*") ")"n -en/e&"r +"ng "#"n '!*#*r

:!n'"r! e&-" '!&"n" -engg"ngg* %!#" '"-"&er*") ")"n -en/e&"r +"ng "#"n '!*#*rLe"##"n -er"(""n '! e&-" 'eng"nge'*ng"ng*n"n +"ng ren'") '"n er"*)"n

A-"!(" "#"n &e(e"##"n -er"(""n 'eng"n

-e&"n"*"n #$n!n*, -er!&"ng#"n ren/"n"-er*n*#"n #e 'e-"n

Le"##"n -er"(""n -"'" '"er") +"ng "&"n

Un*# '"er") 'eng"n #e-"'""n &eneng") !ngg!%e"!#n+" (e"##"n -er"(""n '! ""% "ng*n"n

L$#"%! S"&-(!ng


68/91

R"/)&" P"ge 68

L$#"%! S"&-(!ng

P$%!%! "(" e&-" &"%*#


69/91

R"/)&" P"ge 6;

P$%!%! "(" e&-" &"%*#/$n$) *! *'"r" 9-r$e<

D!e&-"#"n -"'" "r"# (e!) '"r! 15 &'"r! "("n r"+"S"%!*n -e&"n"*, -r$e er"r"# 326 &'"r! -er&*#""n "n")

Peng"&!("n /$n$) *! *'"r" &"n*"(er"r"# 1,5 & '"r! -er&*#""n "n")Peng"&!("n -"r!#*(", -r$e '!(e"##"n '!-!ngg!r "("n 'eng"n #e!ngg!"n &!n!&"( & '"r! -er&*#""n "n")

Un*# %"%!*n -e&"n"*, -r$e er"r"#&!n!&"( 15 & '"r! %*&er -engg"ngg* '"n&!n!&"( #"(! #e!ngg!"n ge'*ng er'e#"

L$#"%! S"&-(!ng


70/91

R"/)&" P"ge 70

L$#"%! S"&-(!ng

L$#"%! S"&-(!ng


71/91

R"/)&" P"ge 71

L$#"%! S"&-(!ng

e $ e "&- ng "nT # !# P ( U'


72/91

R"/)&" P"ge 7

- g Te#n!# Peng*&-*("n U'"r"

A&!enMe$'e S"&-(!ng U'"r" A&!en'"-" '!("#*#"n ?

? er*%2&ener*% 9continuous), ? %e&! #$n!n* 9semicontinuous


73/91


74/91

2.Pembuatan Bahan Bakar Nabati (BBN)

• PP /o.; tahun 4


75/91

3.3. Pemeriksaan Emisi & Peraatan !obi"

Penum#ang $ Pribadi


76/91

SOLUSI

• Ine%"%! r"n%-$r"%! &"%%"( +"ng(e!) "!#, %e-er! *% '"n #ere" "-!

• Pr$gr"& -eng)!"*"n 'eng"n

&e&"n""#"n (")"n %e#!"r(!ng#*ng"n "("n '"n %e#!"r(!ng#*ng"n r*&")

• Pr$gr"& -e&er!#%""n '"n -er"""n#en'"r""n er&$$r 'eng"n&e(!"#"n -er"n %er" &"%+"r"#".


77/91

• Un*# !* -er(* '!#e&"ng#"n-r$gr"& ""* %r"eg! -en+*(*)"n'"n -en'!'!#"n +"ng &e(!"#"n

-er"n %er" &"%+"r"#", &e("#*#"n#"&-"n+e &e("(*! &"%%2&e'!"&engen"! #e*n*ng"n2 #e*n*ng"n

'"("& -ener"-"n -r$gr"&-enge($(""n (!ng#*ng"n er#e("n*"n'! &"%" +"ng "#"n '""ng.


78/91

• Keg!""n +"ng '"-" &e(!"#"n -er"n %er"&"%+"r"#" '"("& -enge($(""n '"n

-engen'"(!"n #*"(!"% *'"r" '!"n"r"n+""'"(") ?

? Peng)!"*"n %e#!"r (!ng#*ng"n e&-" !ngg"('"n "("n

? Pe&e(!)"r""n '"n -eng*!"n e&!%! #en'"r""n%e/"r" er"*r

? Pengg*n""n '"n /"r" &engen'"r"! #en'"r""n+"ng ee#! '"n e%!en

? Pe&e(!)"r""n (!ng#*ng"n %e#!"r "("n 'eng"n

&en"g" #eer%!)"n

? Ke%"'"r"n &"%+"r"#" -engg*n" "("n *n*#&en"g" #e("n/"r"n ("(* (!n"% '"n #eer%!)"n(!ng#*ng"n

7plikasi Teknolo*i Pereduksi


79/91

7plikasi Teknolo*i PereduksiPen%emaran dara

• Pe&"%"ng"n C""(!+/ C$nerer

• -e&!(!)"n "(!n+e&en "("n !'"# &e("(*!'"er") 'e#" -er&*#!&"n, %e#$(") '"n

-er#"n$r"n• &en+e'!"#"n #"-"%!"% "("n +"ng

&e&"'"! *n*# &eng)!n'"r! #e&"/e"n("(* (!n"%, 'eng"n -r$+e#%! -en!ng#""n

"r*% ("(* (!n"% '! &"%" +"ng "#"n '""ng• &eng)!n'"r! -ene&-""n -er-$$ng"n "("n +"ng %!*#


80/91

• &e&-er)!*ng#"n -eng"r*) "r")"ng!n '"("& -enen*"n ($#"%! "("n'"n "ng*n"n -e(eng#"-n+", %e-er!

-$&-" en%!n '! 'e#" -er&*#!&"n• %e'"-" &*ng#!n &eng)!n'"r! (ereng

/*r"& '"n e($#"n ""& +"ng "#"n

&en'$r$ng -en*r*n"n ""*-en!ng#""n #e/e-""n %er" %)!!ng


81/91


82/91


83/91

• Pen+er""n M"+"r"#" '"("&-r$gr"&2-r$gr"& -enge($(""n(!ng#*ng"n "("n

• Pen"""n '"n -ener"-"n e#n$($g!-ere'*#%! -$(*%! *'"r" '!"n"r"n+" ?C""(!+/ C$nerer, -en"""n ("n'2

%/"-e '!r*"%2r*"% "("n 'eng"n"n"&"n -ere'*#%! -$(*%! *'"r"

Pengen'"(!"n S*&er


84/91

Pengen'"(!"n S*&ererger"# +"ng Te(")

'!("#*#"n '! eer"-"Neg"r" ? C"r ree '"+

? B"("n %"* "r")

? Tree !n $ne

? D!("r"ng -"r#!r

? Pe&"g!"n J"#*

? Keg!""n "r"# "*)

? =$n"%!

? G"n!( Gen"-

K ! # P ' DKI B #


85/91

Ke!"#"n Pe&'" DKI B"#"r"

Kebijakan pemerintahuntuk mengatasi masalah-masalah transportasiadalah dengan ProgramPengembangan PolaTransportasi .akro PT.!0KI akarta atau 1akarta

.acro Transportation2cheme .aT!

P$(" Tr"n%-$r"%! M"#r$


86/91

P$(" Tr"n%-$r"%! M"#r$

• "us priority 9"n"r" ("!n *%"+


87/91

T**"n Tr"n%-$r"%! M"#r$

• Meng*r"ng! Ke&"/e"n '! B"("n

• Meng*r"ng! B*&(") Ken'"r""nPr!"'!

• Mene#"n K$n%*&%! M


88/91

*%"+

TransJakarta ""* +"ng !"%" '!-"ngg!( Bus$ay 9#"'"ng *g" Ti:e< "'"(") %e*") %!%e& r"n%-$r"%! *% /e-" '!

B"#"r", In'$ne%!". S!%e& !n! '!&$'e(#"n er'"%"r#"n%!%e& &ransmilenio +"ng %*#%e% '! $g$", K$($&!"


89/91

Monorel #Mass !apid


90/91

Monorel #Mass !apidTransit &

Pe&"ng*n"n &$n$re( '!)"r"-#"n '"-" &en"'!

%$(*%! *n*# &eng*r"ng! #e&"/e"n '"("& "ng#" -"n"ng. MRT 9'ass %apid &ransport < !%"&eng"#$&$'"%! ""* &eng"ng#* %e#!"r 10 r!*

-en*&-"ng -er "&, %e)!ngg" "*) (e!) ee#!'!"n'!ng *% T!e +"ng )"n+" &"&-*

&eng"ng#* .500 -en*&-"ng"&.

Ang#*"n S*ng"!


91/91

Ang#*"n S*ng"!

Penge&"ng"n "ng#*"n *&*& &"%%"( er"%!%"!r ""* Waterways &ransport , "#"n&e&"n""#"n %*ng"!2%*ng"! +"ng %*'") "'". D!

B"#"r" er'"-" &!n!&"( 13 "(!r"n "!r &e&!(!#!(e"r "n"r" 1002300 &eer +"ng '"-"

'!&"n""#"n &en"'! waterways transport ,%e#"(!g*% &en"'! "ng#*"n !%"" '"n

water(ront city .

BHN PENCEMARAN 2013

Documents